1. Precentorka – kim jest w liturgii?

Jedną ze wspomnianych „sług liturgii” jest precentorka – osoba, która czuwa nad „porządkiem akcji liturgicznej”. w tym wymiarze posługa ta jest tożsama z zadaniami i funkcjami ceremoniarza, z tą jednak różnicą, że ceremoniarz odpowiada za całą służbę liturgiczną, szczególnie za służbę prezbiterialną, a  precentorka za posługi wykonywane poza prezbiterium. W myśl OWMR 70 posługi wykonywane poza prezbiterium można powierzyć kobietom. Dobrze więc, jeżeli ich koordynacją i przygotowaniem zajmie się właśnie kobieta odpowiednio do tego przygotowana.

Należy zaznaczyć, że precentorka, spełniając swoje zadania, powinna uznać autorytet ceremoniarza, który jest odpowiedzialny za całokształt akcji liturgicznej oraz godne, pobożne i uporządkowane wykonywanie wszystkich posług. Tylko w kontekście całej liturgii posługa precentorki nabiera znaczenia, staje się znakiem jedności wspólnoty Kościoła oraz odzwierciedla miłosną relację Chrystusa– Oblubieńca do swej Oblubienicy– Kościoła.

2. Rola precentorki w liturgii

Rola i znaczenie precentorki w liturgii wynikają ze szczególnego powołania kobiety. W liturgii kobiecość również znajduje swoje miejsce, a różnica płci odzwierciedlona w podziale posług, staje się jednym ze znaków wyjaśniających sprawowane misterium.

Obecność precentorki i odpowiedzialność, jaką bierze ona na siebie, daje możliwość odkrycia daru mężczyzny i kobiety, tego boskiego podziału, który stał się harmonią całego świata. Zrozumienie siebie i poznanie, kim jestem, w liturgii owocuje odkryciem swojego miejsca, dzięki czemu dyskusja o to, do czego ma prawo kobieta w liturgii, ucicha.

Precentorka, a szerzej kobieta musi zrozumieć i zaświadczyć o tajemnicy oblubieńczej relacji Chrystusa i Kościoła odzwierciedlonej w odmienności płci, a nie można uczynić tego bez pokornego poznania swojego powołania. Obecność precentorki ją samą może nauczyć bycia kobietą (posługa ta wymaga pewnych predyspozycji, które ze swojej natury posiada kobieta: łagodność, dyskrecja, poczucie porządku i ładu, delikatność), ale również z tej obecności korzystają inni. Dla wielu obecność kobiety (precentorki) w liturgii może stać się znakiem, w którym pełniej odkryją istotę Kościoła– Oblubienicy.

3. Funkcje i zadania

Funkcje i zadania precentorki wynikają z charakteru tej posługi, którą można ogólnie nazwać koordynacją posług wykonywanych poza prezbiterium. W pewnym sensie są one podobne do funkcji i zadań animatora liturgicznego. Ks. Franciszek Blachnicki tak widzi służbę animatora: „Jej istota wyraża się w trosce o to, aby zgromadzenie liturgiczne zachowywało i pogłębiało charakter zgromadzenia żywego Kościoła. Negatywnie oznacza to przeciwdziałanie wszelkim przejawom bezmyślności i skostnienia w zgromadzeniu liturgicznym (...) Tutaj animatorzy jako zespół pomocniczy celebransa, przewodniczącego zgromadzenia mają wielkie i odpowiedzialne zadanie do wykonania – wnoszenie do zgromadzenia tchnienia życia, spontanicznej modlitwy, zbliżenia liturgii do życia jako kształtującej go mocy.”

Troska o charakter zgromadzenia

W liturgii żywotność Kościoła wyraża się w bogactwie posług. Wiele z nich mogą wykonywać kobiety. Ich przygotowaniem i przygotowaniem zespołu wykonującego posługi poza prezbiterium zajmuje się precentorka. Do niej należy dobór osób i możliwie najpełniejsze zaangażowanie wiernych w posługiwanie.

Ważne jest wcześniejsze uzgodnienie z celebransem i ceremoniarzem układu posług i ich wspólne przygotowanie. Precentorka może proponować wprowadzenie różnych posług do akcji liturgicznej pod warunkiem, że zostaną one możliwie najlepiej przygotowane.

W doborze osób pełniących posługi precentorka musi kierować się natchnieniem Bożym i swoją własną intuicją. Najlepiej, gdy osoby te są jej znane. Musi ona dobrze rozpoznać ich charyzmat, czasami nawet sprawdzić umiejętności i przygotowanie (np. „przesłuchać” osobę czytającą komentarze).

Przeciwdziałanie bezmyślności

Istotne jest, aby precentorka wszystkie wykonywane funkcje skoncentrowała wokół jednej przewodniej myśli całej celebracji (zależnej od okresu liturgicznego, rodzaju zgromadzenia jego charakteru i okoliczności). Niezbędna jest więc znajomość tekstów liturgicznych i troska o zgodność w treści pieśni, komentarzy, wezwań modlitwy powszechnej. Ważne jest wcześniejsze przygotowanie. Jeżeli poszczególne fragmenty liturgii przygotowują różne osoby, koniecznie trzeba wszystko dokładnie sprawdzić i w razie potrzeby poprawić. Nie ma tutaj miejsca na pobłażliwość. Nie wolno dopuścić do tego, by liturgia stała się „pomieszaniem z poplątaniem”, by robiła wrażenie „zaprogramowanej bezmyślności”. Wszystkie elementy liturgii winny stanowić „rozumną i logiczną całość”.

Podczas trwania akcji liturgicznej precentorka czuwa nad jej przebiegiem. Dobrze, gdy jest ona obecna tam, gdzie dana posługa jest wykonywana: podczas liturgii słowa przy miejscu, skąd czytane są komentarze (by w razie potrzeby podprowadzić osobę czytającą, poprawić i włączyć mikrofon), podczas liturgii eucharystycznej przy stoliku z darami lub przy ołtarzu, w miejscu, dokąd zmierza procesja z darami (by pomóc osobom niosącym dary podejść do celebransa w odpowiednim czasie), podczas czytania modlitwy powszechnej przy ambonie (by dopasować mikrofon do wzrostu osoby czytającej i pilnować kolejności wezwań). Precentorka czuwa też nad służbą ładu (zwłaszcza podczas rozdzielania komunii świętej).

Precentorka może być również obecna pośrednio. Jeżeli w zespole są osoby odpowiednio przygotowane, odpowiedzialność za poszczególne służby (słowa, ładu, darów, zakrystii) precentorka może (a nawet powinna dla lepszej organizacji) powierzyć właśnie tym osobom. Ułatwi to koordynację posług i interwencję w razie nagłych wypadków.

Istotne jest, by wcześniej przeprowadzić próbę zespołu liturgicznego, szczególnie, gdy składa się on z osób o małym doświadczeniu. Warto też ustalić kilka zasad i reguł, takich jak:

  • - do zakrystii, jeżeli zajdzie taka potrzeba, wchodzi tylko precentorka,
  • - wszelki kontakt z celebransem odbywa się przez precentorkę i ceremoniarza,
  • - podczas trwania akcji liturgicznej ceremoniarz zwraca się do precentorki i odwrotnie.

Precentorka musi reprezentować pewien autorytet w sprawach liturgii. w razie potrzeby do niej zgłaszają się osoby z prośbą o pomoc (np. przy pisaniu komentarza, wezwań modlitwy powszechnej, ustawienia procesji z darami i in.). Powinno charakteryzować ją zdecydowanie, pewność siebie, refleks, czujność, podzielność uwagi, aby w krytycznych momentach potrafiła natychmiast reagować i rozwiązywać problemy.

Zespół pomocniczy celebransa

W myśl OWMR 73 precentorka wraz z ceremoniarzem tworzą zespół pomocniczy celebransa. Oznacza to, że we wszelkich sprawach dotyczących liturgii głos decydujący należy do celebransa. z nim należy uzgadniać kształt akcji liturgicznej i zakres poszczególnych posług.

W trakcie liturgii kontakt precentorki z celebransem odbywa się przez ceremoniarza. Ceremoniarz jest również osobą, której autorytet przewyższa autorytet precentorki. Nie oznacza to jednak degradacji posługi precentorki do niższego poziomu. Dla spójności akcji liturgicznej niezbędna jest ogólna koordynacja wszystkich posług. Precentorka odpowiada za posługi poza prezbiterium. Nie przystoi jej wypowiadać się autorytatywnie na temat posług męskiej części zespołu liturgicznego. Należy unikać wszelkiej krytyki (chyba, że jest ona konstruktywna), pretensjonalnego tonu w stosunku do ceremoniarza, własnych wygórowanych ambicji i domagania się większych praw niż te, które przynależą precentorce z natury jej posługi.

4. Formacja precentorki

Formacja liturgiczna musi opierać się o wychowanie w duchu liturgii i rzetelne przygotowanie do wykonywania czynności liturgicznych. Dla potrzeb formacji dziewcząt w ramach służby liturgicznej ks. Franciszek Blachnicki zaproponował kilka etapów, które wynikają z dostępnych dla kobiet funkcji liturgicznych:

  1. funkcja scholi śpiewaczej
  2. służba darów
  3. służba porządkowa
  4. służba dialogu – komentator
  5. animator.

Takie stopniowanie daje możliwość lepszego i głębszego przygotowania do posługi precentorki, która jest etapem pośrednim między komentatorem a animatorem.

Precentorka, zanim podejmie służbę w zgromadzeniu liturgicznym, powinna praktycznie zapoznać się ze wszystkimi posługami, przejść wszystkie etapy formacji. Dzięki temu zyska doświadczenie niezbędne w kierowaniu zespołem liturgicznym. Należy tutaj podkreślić różnicę między służbą precentorki a posługą animatora liturgicznego. Najprościej mówiąc, precentorka przygotowuje bezpośrednio akcję liturgiczną od strony posług, a animator liturgiczny zajmuje się ogólną formacją liturgiczną całego zespołu (w ramach parafii, diecezji, rejonu itd.).

W swojej formacji precentorka powinna zwrócić szczególną uwagę na dobrą znajomość przepisów liturgicznych (zwłaszcza KL, OWMR, OWLG) i zrozumienie tekstów liturgicznych. Musi być to osoba posiadająca autorytet wynikający z jej umiejętności i doświadczenia. Dobrze, kiedy precentorka jest osobą pełnoletnią, a więc dojrzałą, odpowiedzialną i zrównoważoną. Konieczną cechą jest umiejętność organizacji tak posług podczas liturgii, jak i własnego życia.

Precentorka daje przykład swoim zachowaniem i życiem, skoncentrowanym wokół Niepokalanej jako wzoru i ideału. Należy wspomnieć tutaj o prostocie i skromności, również w stroju, i pozytywnym oddziaływaniu na inne osoby.

Precentorka musi być wsparciem dla wykonujących poszczególne posługi. Przed rozpoczęciem akcji liturgicznej dobrze jest zebrać cały zespół liturgiczny, aby wspólnie odmówić modlitwę, a po jej zakończeniu osobiście podziękować wszystkim, którzy czynnie uczestniczyli w liturgii.